Deze ochtend zijn zo’n vijftig mannen en vrouwen met rugzakken, wandelschoenen en verrekijkers bijeengekomen in een zaaltje achter Café De Wildernis in Kekerdom.

Ze zijn vrijwilliger in het meetprogramma van Calutra, een samentrekking van de Latijnse namen Castor fiber (bever) en Lutra lutra (otter); een werkgroep van de Zoogdiervereniging.

De meesten kennen elkaar en houden zich al jaren bezig met natuurwaarnemingen. Voor de lunchpauze is er een programma met gastsprekers.

Daarna trekt het gezelschap in groepjes de Gelderse Poort in, een natuurgebied waar in 1994 de bever werd geherintroduceerd.

De dames op hun knieën ruiken aan kleine hoopjes waarop bevers geurvlaggen achterlaten.

Met geurvlaggen laten dieren boodschappen achter die voor de soort allerlei informatie bevatten, variërend van scheer je weg tot contactadvertenties.

Nou laat een bever heel wat zichtbare sporen achter, ze maken burchten en dammen van enorme stapels takken, knagen flinke boomstammen door en je komt overal kaalgevreten takken tegen. Dus je hoeft niet per se op de grond te knielen om beverfamilies te spotten.

Waar we hier naar kijken is de mens die leert verschillende geuren van dieren te onderscheiden. Dieren zijn daar zelf oneindig veel beter in, maar door oefening kunnen wij ook een aardig eind komen.

Het begint met aan geurvlaggen van zoogdieren als vossen, bevers, otters of tegenwoordig ook wolven te ruiken. Zodat je vervolgens die lucht in je geurgeheugen kunt opslaan. Van die imprint maak je gebruik om soorten te kunnen onderscheiden.

Daarvoor moet je dus eerst je neus dichtbij uitwerpselen of urine positioneren. Of bij een markering die via een speciale klier is achtergelaten. Onder andere bevers beschikken over zo’n klier, waarmee ze op kleine hoopjes modder en vegetatie wat bevergeil deponeren.

Een mensenneus kan de precieze boodschap van een geurvlag niet ontcijferen, maar een van de vrijwilligsters vertelde dat ze lopend in een bos wel de aanwezigheid van een vos heeft leren ruiken.

Overigens hebben vrouwen een beter reukgeheugen dan mannen.

Nadat in 1826 de laatste beverfamilie in Nederland was uitgeroeid werd de soort in 1988 met redelijk succes geherintroduceerd. De laatste jaren halen ze vooral in Limburg nogal eens het nieuws, met bevercalamiteiten als graafschade en ongewenste dammen in waterlopen.

Al is calamiteit wellicht te sterk uitgedrukt als het gaat over die dammen. Die kunnen zelfs een positieve nevenwerking hebben vanwege het vasthouden van water en een verrijking brengen met het oog op de biodiversiteit.

Maar deze serie gaat niet over bevers. Die gaat over de mens, hoe wij aan de hand van waarnemingen grip proberen te krijgen op door eigen toedoen veroorzaakte menscalamiteiten.

 

Duizenden jaren gebruikten wij onze zintuigen om te kunnen overleven en ontwikkelden vaardigheden die we ergens onderweg zijn kwijtgeraakt.

Op onze knieën proberen we die nu terug te vinden.